Waldeyer halkası denilen üst solunum yolundaki anatomik yapıların bir parçası olup,halk arasındaki adı ile bademcik olarak adlandırılır.

Ağız açık pozisyonda baktığımızda karşı duvarın yan bölgelerinde yer alan, bazen simetrik olmayan yapılardır.

GÖREVLERİ

Hayatın erken döneminde, yediğimiz besinlerde bulunan mikroorganizmalara karşı salgısal antikor (Ig) üretmektir.Doğal seyrinde 3 yaş civarı maksimum büyüklüğe erişirler ve 6 yaştan sonra gerilemeleri öngörülür.

Ancak sık geçirilen enfeksiyonlar,immun sistemdeki farklılıklar,yaygın ve gereksiz antibiyotik kullanımı gibi sebepler, 6 yaşda görülen gerilemeyi değiştirebilmektedir.

Son yıllarda geçmişe oranla daha sıkışık ortamlarda (okul,kreş,avm,toplu taşıma) yaşamamızın getirdiği enfeksiyon riskinin ve bulaşmasının artması ve sık tekrarlamasını,hem bademciğin büyük kalıp solunum yolunu tıkamasına,hem de sürekli enfenksiyon odağı gibi davranmasına sebep olabilmektedir.

Tonsil enfeksiyonları;( bademcik enfeksiyonu) hem bakteriyel hem de viral olabilir. Bakteriyel enfeksiyonlarda;ateş,eklem ağrısı,karın ağrısı,halsizlik genellikle mevcuttur. A grubu Beta hemalitik streptokol olarak adlandırılan( beta enfeksiyonu) patojen en yüksek oranda görülen etkendir.

Tedavide olabildiğince dar spekturumlu antibiyotiklerin kullanılabilmesi(örn:penisilin) hem tedaviyi kolaylaştırmakta,hem de tekrarları azaltabilmektedir.İdeal tedaviye rağmen tekrarlayan boğaz enfeksiyonlarında belirli aralıklarla uygulanacak depo penisilin tedavisi iyi bir alternatif olabilmektedir.

TONSİLEKTOMİ (BADEMCİK AMELİYATI)

Operasyon Birkaç amaçla yapılabilir.

• Enfeksiyon sebebiyle: 1 yılda 7 , 2 yılda 5 , 3 yılda ortalama 3 kez geçirilen bademcik enfeksiyonu,operasyon için yeterli sayıdır. Tam kriter olmasa bile,Aso değerinin normal sınırlara düşürülmemesi de,destekleyici bir unsur olarak alınabilir.
• Bademcik büyüklüğünün getirdiği problemler sebebi ile. Yukarıda da bahsetmiştik,Adenoid,(geniz eti) Tonsil (bademcik) Waldeyer dediğimiz alanın bölümleridir.Eğer enfeksiyon olmasa dahi hava yolunun tıkanmasına neden olacak düzeyde büyümeleri,yine operasyon sebebi olabilir.

Konuyu biraz açarsak;

Biz solunum havasını burun ve ağız yoluyla sağlıyoruz.Burun yolu ile yapılan solunum havanın ısıtılması,nemlendirilmesi,yabancı partüküllerden arındırılması ve sirküle edilmesi nedeni ile,kaliteli bir havanın alınabilmesi için daha idealdir.

Ancak; Adenoid( geniz eti) ve Tonsil (bademcik) bazen o kadar büyür ki, nefes alımı zorlaşabilir.Gündüz şuurumuz yerideyken kas tonumuz daha gergindir.Uyku esnasında boyun kaslarındaki gevşemeler,solunum yolunun da daralmasına sebep olmaktadır. Sonuç ta, özellikle çocukluk çağında uykuda nefes de durmalar, horlamalar ve gögüs kaslarında bu çabaya ikincil değişiklikler görülebilir.

Uyku;insanın bedensel,ruhsal gelişimi ve metabolizması için olmazsa olmaz bir faktördür.Tıkanıklıklara bağlı olan uykuda,uyku bütünlüğü olmayacağı için bir takım problemler ortaya çıkabilmektedir.Bunlar neler olabilir?

Uykuyu dağınık bir saçın taranması olarak algılayabiliriz.Gündüz yaşadığımız olayları değerlendirip,analiz edilip,beynimizin bir yerine aktarılması bunlardan biridir.Yani şöyle örnek vereyim;
Bir ayakkabı mağazanız var gündüz satış yapıyorsunuz.Uykuyu aslında dağılan kutuları raflarda yerine yerleştirip tasnif ediyorsunuz gibi düşünün. Eğer uyku bölümünüz yeterli ve sağlıklı değilse,kutular raflara belli bir düzenle yerleşmeyecek ve ertesi gün çalışmaya başladığınızda bitirilmemiş işler ve dağınıklıklarla karşılaşacaksınız.Bu kısır döngünün sürekli tekrar etmesinin sonuçlarını bu mantıkla düşünmek gerek.

Büyüme hormonu olan growth hormon uykunun derin bölümü olan III. Dönemde maksimum salgılanmaktadır.
Geniz eti ve bademciği hava yolunu daraltan,çocuklarda tıkanıklığa bağlı olarak sık uyanıklığa geçildiği için bu dönem çok az gercekleşmekte ve bedensel büyümeyi etkileyebilmektedir. Yine çok sık uyandığımız bir gecenin ertesi gününü düşünün ve ne kadar sinirli kooperasyon ve konsantrasyonunuz düşük oluyorsa,solunum problemleri ile kesintiye uğramış bir çocuğun uyandığında,huzursuz belki iştahsız ve mutsuz olmasındaki etkiyi anlayabiliriz.Geniz eti ve bademcik büyüklüğüne bağlı yüz şekli değişiklikleri,uzun dönem zorlu solunuma eşlik eden yüz kemiklerinde ikincil değişiklikler olabilmektedir.Damak kubbesinin yükselmesi en belli başlı etkenlerden biridir.

Yükselen damak kubbesi,yüzün uzamasına filtrum dediğimiz burun ile dudak arası kısmın artmasına ve facies adenoid dediğimiz,aslında sık gördüğümüz bir şeklin oluşmamasına neden olabilmektedir.Yüzdeki değişiklikler devam ettiği zaman çenede deformasyonlar,dişlerde kapanma kusurlarına neden olmaktadır.En önemlisi;kalıcı damak yükseklikleri ve yüz kemiklerindeki değişiklikler ileri yaşlarda UYKU APNESİ için risk faktörünü taşımaktadır.

SOLUNUM YOLU TIKANIKLIĞINI NASIL ANLARIZ

Özellikle gece boyun ve baş bölgesindeki aşırı terlemeler,yatakta sık dönmeler ve göğüs kafesindeki zorlu inip kalkmalar, fikir veren birkaç semptom olabilir.

Özet olarak;Geniz eti ve bademcik için uygulanan operasyonlar iki başlık altında toplanabilir.

• Sık geçirilen enfenksiyon odağının ortadan kaldırılması
• Büyüklüklerinin ortaya çıkardığı solunum problemleri ve buna ikincil görülebilen yüz deformitelerinin oluşmaması

BADEMCİK OPERASYONU KAÇ YAŞINDA PLANLANMALI

Bademcik operasyonu (Tonsillektomi) 3 ile 60 yaş arasında yapılabilmektedir.Nasıl ki her yaş grubunun yaşa özel olarak oranları fazla ise,geniz eti ve bademcik en sıklıkla 3-6 yaş arasında yüksek risk oluşturmaktadır.

Eğer anlattığım semptomlar görülüyorsa,ertelemek sadece çocuğa olan tahribatı arttırmaktan öte anlamı yoktur.Konuyla ilgili bilgi kirliliği bütün sağlık sorunlarında olduğu gibi had safadadır.

Her şeyi bilen teyzeler,aile büyükleri,konuya vakıf olmayan hekim arkadaşlar farklı perspektiflerle bu yaşta ameliyat olmaz,bizim komşunun oğluda böyleydi 12 yaşında birşeyi kalmadı,şimdi komando,çocuk doktorumuz 7 yaşını beklememiz lazım gibi…

İnanın ben kendi adıma her gün farklı ve bilimsel olmayan yaklaşımlara bir yenisi ile geriliyorum.